کد مطلب:68035 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:311

به خاطر اهمیت خاص تربیتی این كتاب، درباره ی آن، به سخنی كوتاه می پردازیم: «در اثر تعلیمات علمی پیشوایان شیعه، شهادت و جانبازی در راه پایداری دین خدا و نجات جامعه های انسانی رسمیت دینی یافت و حفظ ناموس عدالت و دین بر حفظ جان عاریت مقدم شناخته شد. این بود كه مصلحان شیعه مذهب از آغاز فعالیت،دست از جان خویش می شستند. شاید نتوان در تاریخ شیعه، صفحه ای یافت كه بدون حادثه ای خونین تمام شده باشد. این استقامت حیرتبار، امتیاز ویژه ی شیعیان بود. و از این راه، به جز افراد با ایمان و سربازان با حمیت، علمای بزرگی را تقدیم آستان شهادت كرد. آری، علمای شیعه، در اثر تعلیمات زنده ی شیعی، تاریخ پر افتخار شهدای فضیلت را به وجود آوردند، و لازم بود طوماری از آن خونهای پاك تهیه گردد. تا اینكه عالمی مجاهد و مصلحی غیور، كتاب تاریخ آن را نوشت، و صفحات «شهداء الفضیله» را در منظر اجتماع گرفت، و نشان داد كه قلمرو دانش نیز، با خون پاكمردانی رونق یافته است و تاریخ علم نیز سرفصلهایی خونین داشته است. علامه ی «امینی» پیش از به جریان در آوردن سیل خروشان «الغدیر» به سوی پهنه های آرمانها و افكار و اعتقادات ملل اسلامی، كتاب «شهداء الفضیله» را به دست مجامع تربیتی امت اسلام داد، و روح هیجان دینی و از خود گذشتگی در راه حقایق آسمانی را در آنان دمید.»

استاد محمد خلیل الزین عاملی، مؤلف كتاب «تاریخ جبل عامل»، مقدمه ای مبسوط، در ده صفحه، بر «شهداء الفضیله» نوشته است، شامل شرحی از مراتب علمی

[صفحه 325]

مؤلف و چگونگی كار تحقیقی وی و خلاصه ای از زندگانی او و پدر و نیایش كه از عالمان و نیكان بوده اند. فشرده ای سخنان خلیل الزین در مقدمه، این است:

ما اگر بتوانیم- چونان مؤلف «شهداء الفضیل»- با روش نوین پژوهش، حوادث تاریخ اسلام را بررسی كنیم. حتما بی اعتمادی جوانان تحصیل كرده و محققان معاصر را نسبت به خیلی از مسائل تاریخی برطرف خواهیم كرد، و حقایق اساسی و حوادث راست را به قبول آنان خواهیم داد.

گروه بسیاری از مورخان روی هوی و خوس و تعصبات اعتقادی، به نوشتن تاریخ دست زده اند، و در نتیجه، به روایت حوادثی كه پدیده های واقعی تاریخ اسلام را پیش چشم ما بگذارد نپرداختند. این شد كه گروهی در فرا گرفتن تاریخ اسلام به جانب خاورشناسان رو كردند. و این زیانمان بس كه تاریخ ما را بیگانگان بنویسند. معلوم است كه آنان نیز بی آنكه احساس شود در تحقیقات خویش اعمال غرضهایی خواهند كرد... با این همه، در میان مورخان اسلامی، مردان مدقق با انصافی پیدا شده اند كه در كاوشهای خود، جز حقایق ثابت بر افكار عرضه نمی كنند و مایه ی گمراهی عمومی نمی شوند، بلكه نشان دهنده ی تطور فكریی هستند كه در اعصار گذشته روی داده است. از جمله كتاب «شهداء الفضیله» از بهترین نمونه های آثار این نویسندگان است كه الهام بخش دیگران خواهد گشت...

در نخستین نظر، تصور نمی رود كه شماره ی «شهدای فضیلت» بیش از بیست باشد. من موقعی كه با علامه ی امینی گفتگو می كردم، به خیالم نگذشته بود كه شماره ی شهدای علمای ما تا این اندازه زیاد باشد. چون متعارف این است كه شهیدان، در میان لشكر كشان و شمشیر زنان باشند نه عالمان، زیرا عالمان با سلاح جنگی به دفاع نمی پردازند، بلكه با اندیشه و قلم از حقایق پشتیبانی می كنند و مردمان را به سوی عقاید و مبادی حقه سوق

[صفحه 326]

می دهند... اما با این همه، غیرت علامه ی امینی نسبت به صنف خویش، یعنی علماء، ابا ورزیده است از نبودن مردانی چند در میان آنان، كه در راه یاری فضیلت و دفاع از حق شهید شده باشند.

شهداء الفضیله مشتمل است بر شرح حال 130 تن عالم شهید و چگونگی شهادت آنان. البته عالمانی كه صریحا در راه مبادی اسلامی و فضائیل اجتماعی شهید شده اند، یا آنان كه ضمنا و به نوعی، از باب داشتن چنین موضعی، شربت شهادت نوشیده اند.در هر حال، گروه عمده ای از نامبردگان در كتاب، همانانند كه در خصوص تشیع و ولای علی و آل علی شهید شده اند و گلگون كفن به درون خاك رفته اند و به حیات جاوید پیوسته اند.

باید یاد كرد كه مؤلف در این كتاب، شهدای عالم شیعه را از قرن چهارم هجری به بعد آورده است[1] و به ذكر آن همه عالم شهید شیعی، در سه سده ی اول، نپرداخته است. علامه ی مؤلف خود، در این باره، توضیح می دهد:

این كتاب، تاریخ و سرگذشت عالمان شهید ماست كه خون خود را در راه پایدار ماندن حقایق دینی ریختند... و چون آن گروه از عالمان ما شیعه كه در خلال سده ی اول و دوم و سوم هجری شهید شده اند، من این كتاب را با ذكر شهدای سده ی چهارم آغاز كردم تا عصر حاضر. و به عنوان «ذیل»، در بسیاری از

[صفحه 327]

قرون، شرح حال برخی از شهیدان مشهور شیعه را، كه از شخصیتها و فاضلان بوده اند ولی به عنوان «عالم» شهرت نداشته اند، نیز آوردم زیرا كه یاد آنان را خالی از اهمیت ندیدم...

من این كتاب را به جویندگان فضایل و رهبران كمال انسانی تقدیم می كنم.

شهداء الفضیله، از نظر مآخذ، غنی و معتبر است. از این رو، محققان و اهل فن، آن را جزو مآخذ كار خویش قرار داده اند، مانند خیرالدین زركلی، در «الاعلام» و...

چاپ نخست شهداءالفضیله در نجف انجام شد، به سال 1355 ه. عالمان بزرگی را كه ذكر می كنم، برای تشویق و تشجیع مؤلف جوان، تقدیرنامه نوشته اند و او را در همان زمانها، با لقب «علامه»، نام برده اند:

سید ابوالحسن اصفهانی- مرجع اسبق شیعه، م 1365

حاج آقا حسین طباطبائی قمی- مرجع مجاهد، م 1366

حاج شیخ محمدحسین كمپانی اصفهانی- فقیه فیلسوف، م 1361

حاج شیخ آقا بزرگ تهرانی- علامه ی بزرگ، م 1389

میرزا محمد علی اردوبادی- عالم و مورخ و ادیب و شاعر، م 1380

چاپ دوم شهداء الفضیله در قم انجام شد، به سال 1393، در این چاپ، سه مقاله، در آغاز كتاب افزوده شده است

1- «بعد مقاتل الطالبین» نوشته ی دكتر توفیق الفكیكی البغدادی. در سال 1370، در نجف اشرف، از طرف «جمعیة الرابطة العلمیة الادبیة» به منظور تجلیل از علامه ی امینی محفلی برپا می شود. این مقاله را دكتر توفیق الفكیكی برای خواندن در آن محفل نوشته است. این مقاله از جمله در مجله ی «مسلمین» به

[صفحه 328]

مدیریت حاج شیخ مهدی سراج انصاری (شماره ی 16 تا 17) به چاپ رسیده است.

2- «الهبة الكبری»، نوشته ی استاد سید حسن الامین، عالم و محقق شیعی لبنانی، مؤلف «دائرةالمعارف الاسلامیة الشیعیة».

این مقاله سخنی است درباره ی اهمیت كتابخانه ی امیرالمؤمنین وارزش اقدام علامه امینی در این باره.

3- «مع الافذاذ»، نوشته ی نویسنده ی این سطور، در بیان اهمیت های گوناگون شخصیت علامه ی امینی، در كتاب «الغدیر» و شهداء الفضیله، و نقش پرورشی كتاب «شهداء الفصیله».

صفحه 325، 326، 327، 328.

1. مانند كاری كه علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در كتاب بزرگ «طبقات اعلام الشیعه» كرده است، و كتاب را از سده ی چهام، «نوابغ الرواة فی رابعة المآت» شروع نموده است. شرح حال عالمان و راویان و محدثان سه سده ی گذشته را به اصول و مآخذ قدیم، كه در این زمینه تألیف یافته، واگذاشته است.